Author: Sovichet Tep
ឆ្នាំនេះ ខ្ញុំអាន សរសេរ និយាយ ច្រើនជាងមុន
បិទភ្នែក បើកភ្នែក មួយឆ្នាំទៀតទៅហើយ! ការឆ្លុះបញ្ចាំងខ្លួនឯង (ដោយមិនប្រើ x-ray) មិនមែនជាទម្លាប់ខ្ញុំប៉ុន្មានទេ ប៉ុន្តែឆ្នាំនេះហាក់ខុសប្លែកពីឆ្នាំរាល់ដងដែលធ្លាប់តែអ្វីៗមានសភាពស្មើៗ មិនរំជើបរំជួលខ្លាំង។ ខណៈឆ្នាំនេះ ឡើងចុះៗ ស្រដៀងនឹងអាកាសធាតុស្រុកខ្មែរដែរ។ ខ្ញុំជឿថា គ្រប់គ្នាសុទ្ធតែរងឥទ្ធិពលពីកូវីត បញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុ បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច ដែលរហូតដល់ប៉ះពាល់ផ្លូវចិត្ត។ ធ្វើឱ្យអ្នកខ្លះរួមទាំងខ្ញុំ ស្វែងរកព្រះធម៌ ស្ដាប់ ប្រតិបត្តិដោយអន្លើ ឱ្យការគិតល្អជាងមុន។ តែក៏នៅមានអ្នកខ្វះសេចក្ដីសុខផ្លូវចិត្ត នាំឱ្យគេស្វែងរកវិធីសាស្ត្រនិងជំនឿផ្សេងៗ ដោយសង្ឃឹមរឿងវិជ្ជមាននៅអនាគតដែលមើលមិនឃើញ។ ឆ្នាំនេះ ក៏ឃើញប្រជាជនខ្មែររួមទាំងខ្ញុំដែរ (សុំភ្ជាប់ខ្លួនខ្ញុំច្រើនបន្តិច) ស្វះស្វែងរក្សាសុខភាពផ្លូវកាយដែរ តាមការហាត់ប្រាណ តាមការហូបចុកឱ្យមានប្រមាណ។ មែនទែនទៅ ការហាត់ប្រាណនេះ ប្រាកដណាស់ថានឹងជួយយើងឱ្យរស់បានយូរ តែគ្រាន់តែយូរក្នុងក្របខណ្ឌសុខភាពប៉ុណ្ណោះ យើងនៅតែមើលថ្ងៃអនាគតមិនឃើញដូចតែគ្នាហ្នឹង។ ខ្ញុំពីដំបូងមិនចង់សរសេរការឆ្លុះបញ្ចាំងនេះប៉ុន្មានទេ ប៉ុន្តែបំណាច់បានចាប់ផ្ដើមវ៉ិបសៃត៍រួចទៅហើយ ត្រូវតែសរសេរទុកឆ្លុះខ្លួនឯងនៅឆ្នាំក្រោយ ហើយក៏ដើម្បីចែករំលែករឿងខ្លះៗជូនមិត្តអ្នកអាន។ ខ្ញុំអាន ខ្ញុំមានទម្លាប់អានតែរហូតទេ ប៉ុន្តែឆ្នាំនេះខ្ញុំអានបានច្រើនជាងមុន ហើយចេះអានសៀវភៅរឿង ឱ្យមានការកម្សាន្តខ្លះ។ ពីមុនៗ ខ្ញុំអានតែសៀវភៅទស្សនវិជ្ជា ចិត្តវិទ្យា វិទ្យាសាស្ត្រ និងសៀវភៅអប់រំផ្សេងៗ។ ខ្ញុំមិនចាំថាបានអានសៀវភៅណាខ្លះទេក្នុងឆ្នាំនេះ ហើយសៀវភៅខ្លះខ្ញុំប្រហែលអានចប់ពីឆ្នាំទៅផង។ យ៉ាងណាខ្ញុំនឹងរៀបរាប់សៀវភៅមួយចំនួននៅខាងក្រោម។ កម្រងរឿង ស៊័រឡក់…
ចូលរួមសន្និសីទ BITS10
នេះជាលើកទីបីហើយ ដែលខ្ញុំបានចូលរួម BITS10 រាប់តាំងពីឆ្នាំ 2018 មក។ កាលពីសប្ដាហ៍កន្លងទៅនេះ (2-4 វិច្ឆិកា 2023) សន្និសីទ BITS បានធ្វើឡើងជាថ្មីម្ដងទៀត ក្រោយអាក់ខានអស់រយៈពេលពេលជាងបីឆ្នាំ ដោយសារតែបញ្ហាជំងឺកូវីត។ BITS ពីដើមមានឈ្មោះពេញថា Bangkok International Typography Symposium បានផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះមកជា Brand Identity and Typography Symposium ឬហៅថា BITS10 នៅឆ្នាំ 2023 នេះ។ ការផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះ កើតឡើងដោយសារតែរយៈពេលជាងដប់ឆ្នាំនៃការរៀបចំសន្និសីទនេះ ក្រុមការងារ BITS មើលឃើញអំពីទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធិរវាង អត្តសញ្ញាណប្រ៊ែនត៍ (Brand Identity) និង ការប្រើប្រាស់អក្សរ (Typography) ដែលកើតមានក្នុងវិស័យឌីហ្សាញក្រាហ្វិកទាំងក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងអន្តរជាតិ។ សន្និសីទដ៏សំខាន់មួយក្នុងតំបន់ BITS ជាសន្និសីទឌីហ្សាញដ៏សំខាន់និងធំមួយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍យើង ជាទីកន្លែងជួបជុំអ្នកជំនាញនិងអ្នកចាប់អារម្មណ៍ក្នុងវិស័យទាំងពីរនេះ ដោយមានអ្នកចូលរួមមកពីគ្រប់ទិសទីនៃពិភពលោក។ រៀបចំដោយក្រុមហ៊ុន Cadson Demak និងមានលោក Anuthin…
សរសេរពាក្យបរទេសជាខ្មែរ
ជារឿយៗ ខ្ញុំតែងឃើញការសរសេរពាក្យបរទេស ឈ្មោះបរទេស មកជាខ្មែរ នៅមានភាពខុសប្លែកគ្នាពីអ្នកសរសេរមួយទៅមួយ។ តួយ៉ាងដូចជាពាក្យ style របស់អង់គ្លេសនិងបារាំង តើគួរសរសេរថា ស្ទីល (តាមទម្លាប់រាល់ដង) ឬក៏ ស្តាយ (ជើង-ត) តាមសំនៀងអង់គ្លេស? ប៉ុន្តែ តាមភាសាខ្មែរ គេថាមានតែ ជើង-ដ ដែលប្រកបនឹង ស ដូចជា ស្ដារ, ស្ដែង… ប៉ុន្តែ ស្តូប អាចប្រកបនឹង ជើង-ត ទៅវិញ? រឿងនេះ ខ្ញុំមិនអាចបកស្រាយបានវែងឆ្ងាយទេ ត្បិតនៅក្រៅសមត្ថកិច្ចនិងសមត្ថភាពរបស់ខ្ញុំ! 😎 ពាក្យ style ប្រសិនបើចង់សរសេរត្រាប់សំនៀងអង់គ្លេសដោយប្រើ ជើង-ត ប្រាកដណាស់ថានឹងច្រឡំនឹងពាក្យ ស្ដាយ (ក្នុងពាក្យ ស្ដាយក្រោយ)។ អ៊ីចឹងមានវិធីយ៉ាងណាដើម្បីសរសេរបាន? ស្ទាយ ក៏មិនទំនង។ ស្ទៃយល៍? ស្ទ៉ាយ? ដោយឃើញថាវាលំបាកបែបនេះ ខ្ញុំក៏រៀបចំបញ្ជីពាក្យទាំងនេះ និងប្រើប្រាស់វិធីមួយចំនួនដើម្បីកត់ត្រា ហើយភ្ជាប់នឹងប្រភពផ្លូវការនិងមិនផ្លូវការ ទុកសម្រាប់ជាការសិក្សាទាំងអស់គ្នា។ ពាក្យដែលមានក្នុងបញ្ជីនេះ ជាពាក្យដែលគេនិយមប្រើនៅក្នុងសង្គមខ្មែរសព្វថ្ងៃ។ បើហៅពាក្យទាំងនេះថាជា ពាក្យកម្ចី…
ការផ្សាយពុម្ពអក្សរនៅលើ Google Fonts
អត្ថបទមួយនេះ ខ្ញុំនឹងមិនបង្ហាញលំដាប់លំដោយពី ក-អ សម្រាប់ការផ្សាយពុម្ពអក្សរនៅលើ Google Fonts ទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំនឹងប្រាប់អំពីគន្លឹះ ចំណុចត្រៀម និងបទពិសោធន៍ខ្លះ សម្រាប់អ្នកដែលចង់ផ្សាយពុម្ពអក្សររបស់ខ្លួននៅទីនោះ។ អ្នកអាចមើលសេចក្ដីណែនាំពិស្ដាររបស់ Google Fonts នៅត្រង់នេះ ដែលមានរួមបញ្ចូលចំណុចផ្សេងៗយ៉ាងលម្អិត ដើម្បីអាចផ្សព្វផ្សាយពុម្ពអក្សរនៅទីនោះ និងដើម្បីស្វែងយល់បន្ថែមអំពីគម្រោង Google Fonts និង Libre Font Culture (វប្បធម៌ពុម្ពអក្សរសេរី)។ រឿងត្រូវដឹងមុន ពុម្ពអក្សរសេរីនិងបើកចំហ នៅពេលផ្សព្វផ្សាយពុម្ពអក្សរនៅលើ Google Fonts អ្នកត្រូវផ្សាយនៅក្រោមអាជ្ញាបណ្ណ Open Font License (OFL SIL v1.1) ដែលផ្ដល់សិទ្ធិឱ្យអ្នកដទៃយកពុម្ពអក្សរនេះទៅប្រើប្រាស់បានដោយសេរី មិនគិតថ្លៃ ហើយថែមទាំងអាចយកទៅកែសម្រួល ច្នៃប្រឌិត រៀបចំចេញផ្សាយក្រោមឈ្មោះថ្មីបាន។ អ្នកគួរមើលលម្អិតអំពីអាជ្ញាបណ្ណនេះ មុនពេលសម្រេចចិត្តផ្សាយពុម្ពអក្សរនៅលើ Google Fonts។ ទោះជាយ៉ាងណា ប្រសិនបើអ្នកគាំទ្រវប្បធម៌ពុម្ពអក្សរសេរី និងចង់បង្ហាញស្នាដៃរបស់អ្នក ហើយចែករំលែកទៅជាប្រយោជន៍សង្គម អ្នកគួរតាំងចិត្តទុកជាមុនថា នឹងមិនត្រូវទាមទារការរំឭកគុណស្រ័យ និងត្រូវតែដាក់ឈ្មោះរបស់អ្នកនៅគ្រប់កន្លែងដែលគេប្រើពុម្ពអក្សរនោះទេ។ ចេះប្រើប្រាស់ GitHub…
ការងារជាអ្នករចនាពុម្ពអក្សរ
ការងារជាអ្នករចនាពុម្ពអក្សរ នៅពេលខ្លះក៏ពិបាកពន្យល់ប្រាប់អ្នកដទៃឱ្យដឹងថាវាជាការងារអ្វីដែរ។ ហើយការងារនេះទៀតសោត ក៏ត្រូវការពេលវេលា ភាពអត់ធ្មត់ និងការយកចិត្តទុកខ្លាំង ដើម្បីឱ្យតួអក្សរនីមួយៗអាចស្ថិតនៅជាមួយគ្នាបាន និងធ្វើឱ្យអត្ថបទមានភាពងាយស្រួលអាន។ ការយល់ឃើញរបស់អ្នកគូរពុម្ពអក្សរម្នាក់ៗ អាចខុសគ្នា ប៉ុន្តែរឿងមួយដែលយើងមិនអាចប្រកែកបានគឺ មុខងាររបស់អក្សរគឺសម្រាប់នាំយកន័យសារទៅឱ្យអ្នកអាន។ យ៉ាងណា យើងក៏មិនអាចហាមឃាត់ភាពច្នៃប្រឌិតនៅក្នុងការយកតួអក្សរទៅបង្កើតជារូបភាពសិល្បៈបានដែរ។ ការរចនាពុម្ពអក្សរ គឺជាសិល្បៈប្រិតប្រៀននិងមានអ្នកយល់តិច ហើយមិនសូវមានគេឱ្យតម្លៃនោះទេ ទាំងដែលវាមានឥទ្ធិពលច្រើនទៅលើរបៀបទាក់ទងនិងរបៀបទទួលព័ត៌មានរបស់មនុស្ស។ Bruce Weber, អ្នកសរសេរព័ត៌មាននៅ The New York Times ទោះបី មានជំនាញផ្សេងៗដែលប្រើប្រាស់អក្សរដូចគ្នា – calligraphy, lettering, painting – ប៉ុន្តែ ការរចនាពុម្ពអក្សរ (type design) មានរឿងចម្បងមួយដែលត្រូវធ្វើ គឺរចនាអក្សរឱ្យគេអាន។ ក្រៅតែអំពីរូបសម្ផស្ស ពុម្ពអក្សរនីមួយៗត្រូវមានមុខងារមួយច្បាស់លាស់ថា អក្សរសម្រាប់អានលើក្រដាស, សម្រាប់បង្ហាញលើផ្ទាំងពាណិជ្ជកម្ម, ឬសម្រាប់អានលើអេក្រង់។ល។ ថ្វីបើស្ដាប់ទៅដូចជាងាយស្រួល «ធ្វើអក្សរឱ្យគេអាន» ប៉ុន្តែយើងត្រូវកំណត់ថា ឱ្យគេអានបានទាំងលំបាក ឬ ឱ្យគេអានបានរលូន? នៅពេលធ្វើពុម្ពអក្សរមួយ មានសំណួរច្រើនកើតឡើងដើម្បីឱ្យអ្នករចនាពុម្ពអក្សរអាចកំណត់ទិសដៅ និងមុខងារពុម្ពអក្សររបស់គេបានត្រឹមត្រូវនិងច្បាស់លាស់។ ដូច្នេះ នៅពេលខ្លះ អ្នករចនាពុម្ពអក្សរ…
ផតខាសត៍អំពីអក្សរ ដែលខ្ញុំតែងតែងស្ដាប់
ក្រៅពីការអានសៀវភៅនិងមើលវីដេអូបទបង្ហាញអំពីអក្សរ ខ្ញុំក៏ស្ដាប់ការជជែកជាសំឡេង ដែលរៀបចំដោយអ្នករចនាពុម្ពអក្សរនិងក្រាហ្វិក។ ខ្ញុំសំដៅលើខ្លឹមសារជាបែបផតខាសត៍។ ខ្ញុំតែងស្ដាប់ផតខាសត៍ទាំងនេះ នៅពេលពេលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវ ឬនៅពេលធ្វើការងារណាដែលមិនត្រូវការការគិតច្រើន ព្រោះថាបើរវល់តែគិត នោះមុខតែគេនិយាយតែគេ ខ្ញុំធ្វើតែខ្ញុំហើយ! ខ្ញុំក៏មានស្ដាប់ផតខាសត៍ផ្សេងៗទៀតដែរ ប៉ុន្តែបើនៅក្នុងជំនាញខ្ញុំសព្វថ្ងៃខាងរចនាអក្សរ មានផតខាសត៍ចំនួនពីរ ដែលខ្លឹមសារល្អ មានការជជែកវែកញែកផ្សេងៗ ដែលយើងអាចទទួលប្រយោជន៍ពីនោះមកបាន។ The Weekly Typographic Podcast https://www.theleagueofmoveabletype.com/podcast ក្រៅពីការផ្សព្វផ្សាយខ្លឹមសារមេរៀនអំពីអក្សរ និងការចែករំលែកពុម្ពអក្សរ open-source ជាងដប់ឆ្នាំមកនេះ The League of Movable Type ក៏មានរៀបចំជាផតខាសត៍មួយ ដែលផ្សាយជារៀងរាល់សប្ដាហ៍។ នៅក្នុងនេះ Micah Rich និង Olivia Kane លើកឡើងអំពីបច្ចុប្បន្នភាពនៅក្នុងវិស័យរចនាអក្សរ ការប្រើប្រាស់អក្សរ និងទស្សនាទានផ្សេងៗ រួមទាំងបទពិសោធន៍នានាដែលពួកគេបានឆ្លងកាត់នៅក្នុងការងារនាពេលកន្លងមក។ រឿងមួយដែលខ្ញុំចូលចិត្តពី The League of Moveable Type ក្រៅពីផតខាសត៍នេះ គឺពួកគេក៏មានរៀបចំជាវគ្គសិក្សាខ្លីៗអំពីការគូរអក្សរនិងសិល្បៈអក្សរ ដែលយើងអាចចុះឈ្មោះរៀនបានតាមអនឡាញ ក៏ប៉ុន្តែអាចនឹងលំបាកសម្រាប់អ្នករៀនពីស្រុកខ្មែរទៅ ព្រោះខុសល្វែងម៉ោងគ្នា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ពួកគេក៏មានការចែករំលែកព្រឹត្តិបត្រប្រចាំសប្ដាហ៍…
អត់ដឹង អត់ចេះ
ខ្ញុំធ្លាប់ឮនិងឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍ស្វែងរកអ្វីដែលខ្លួនឯងស្រលាញ់។ ខ្ញុំក៏មិនប្រាកដថា ខ្ញុំរកវាបានហើយឬអត់ដែរ? ពីព្រោះអ្វីដែលខ្ញុំកំពុងធ្វើនៅថ្ងៃនេះ មិនប្រាកដថាស្អែកឡើងខ្ញុំនៅតែចូលចិត្តឯណា? ខ្ញុំតែងប្រាប់មនុស្សជុំវិញខ្ញុំថា បើមិនដឹងក្រោកឡើងត្រូវធ្វើអ្វីទេ នោះហើយគឺជាអ្វីដែលយើងត្រូវធ្វើ គឺយើងត្រូវក្រោកឡើងដើម្បីរកអ្វីៗមកធ្វើ។ យើងគ្រាន់តែផ្លាស់ប្ដូរការគិតរបស់យើងបន្តិច។ ពីព្រោះថាក្នុងជីវិតមួយនេះ មិនមែនគ្រប់យ៉ាងសុទ្ធតែរត់មករកយើងទេ កាលបើយើងមិនធ្វើអ្វីឱ្យវាកើតឡើងទេ។ ការដឹង ដែលល្អបំផុត គឺការដឹងថាយើងមិនដឹងអ្វីទាំងអស់។ នេះជាពាក្យរបស់ សូក្រាត។ គិតទៅ ការដែលដែលយើងគិតថាខ្លួនឯងដឹងអស់ហើយ ចេះអស់ហើយ ជារឿងដែលហាក់គ្មានន័យសម្រាប់ជីវិតមួយនេះ។ គឺ ការមិនដឹង ទេតើហ៍ ដែលជាកត្តាមួយជួយឱ្យជីវិតយើងឆ្លងកាត់នូវបទពិសោធន៍ដ៏ល្អៗ និងចំណេះដឹងថ្មីៗជានិច្ច។ ការមានគោលដៅមហិមា មិនមែនជារឿងខុសទេ ហើយបើយើងមិនអាចទៅដល់គោលដៅនោះ ក៏រឹតតែមិនមែនជាកំហុសយើងទាំងស្រុងដែរ។ ប្រៀបដូចពាងមួយ ដែលមានទឹកកន្លះ ហើយយកគម្របមកបិទជិត។ ទោះភ្លៀងប្រាំយប់ប្រាំថ្ងៃ ក៏មិនអាចបំពេញទឹកក្នុងពាងនោះដែរ។ បើយើងជាពាងនោះ ចូរសាកទម្លាក់គម្របចេញ ពេលនោះហើយយើងនឹងទទួលបានទឹកភ្លៀងថ្មីៗ។ ឱ្យវាហូរហៀរទៅចុះ ឬឱ្យវាហួតទៅចុះ ក៏ល្អជាងទឹកដែលនៅតែកន្លះពាង មិនស្គាល់ពន្លឺថ្ងៃ។ សុភាសិតខ្មែរ «ផ្លូវវៀចកុំបោះបង់ ផ្លូវត្រង់កុំដើរហោង» ក៏ជាគោលការណ៍ជីវិតមួយដែលខ្ញុំបានឆ្លងកាត់ខ្លួនឯង។ មនុស្សម្នាក់ៗតែងមានគោលដៅរៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែដំណើរទៅកាន់ទីនោះ វាមិនងាយដូចការដែលយើងគ្រោងទុកឡើយ។ ពេលខ្លះយើងត្រូវទៅធ្វើរឿងផ្សេងមួយដោយឡែក ដោយមិនរំពឹងទុក ពីមួយទៅមួយ មុននឹងឈានទៅជិតគោលដៅនោះ។ ខ្ញុំថា…
រៀនគូរពុម្ពអក្សរ តើរៀនយ៉ាងណា?
ធ្លាប់មានគេសួរខ្ញុំថាបើចង់រៀនគូរពុម្ពអក្សរ តើគួររៀនពីណាទៅ? រៀនរបៀបណា? និងត្រូវដឹងអ្វីខ្លះជាមុនសិន? ខ្ញុំអាចឆ្លើយសំណួរនេះរបៀបផ្សេងៗទៅតាមអ្នកសួរម្នាក់ៗ ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថាអ្វីដែលគ្រប់គ្នាគួរតែដឹងជាមុននោះគឺ បើចង់រៀន តើការរៀននោះប្រព្រឹត្តិទៅតាមទម្រង់បែបណា? នៅក្នុងអត្ថបទនេះ ខ្ញុំមិនលើកឡើងអំពីដំណាក់កាលនៃការរៀនគូរពុម្ពអក្សរទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំចង់បង្ហាញអំពីសកម្មភាពទូទៅនិងមូលដ្ឋានមួយចំនួននៃការសិក្សាជំនាញមួយនេះ។
កុំប្រើពាក្យ Khmer/Kh នៅពីមុខឈ្មោះពុម្ពអក្សរទៀត
មួយរយៈក្រោយមកនេះ ខ្ញុំឃើញមានបងប្អូនបង្កើតពុម្ពអក្សរថ្មីៗ និងមានឈ្មោះផ្សេងៗគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍។ ខ្លះក៏ដាក់ឈ្មោះរបៀបខ្មែរ ទោះបីសរសេរជាអក្សរឡាតាំងពិបាកអាន ហើយខ្លះក៏យកពាក្យអង់គ្លេសមកប្រើ។ ដោយឡែក អ្វីដែលខ្ញុំសង្កេតឃើញជាញឹកញាប់ ហើយមិនដែលមានឱកាសបាននិយាយនោះ គឺការដាក់ឈ្មោះនោះ ហាក់ដូចជាដាក់តាមទម្លាប់ពីមុន ដែលទម្លាប់នោះគឺការប្រើពាក្យ Khmer ឬ KH នៅពីមុខ។
ផ្សាយឡើងវិញ៖ តើអ្វីទៅជាអត្តសញ្ញាណនៃការឌីហ្សាញរបស់ខ្មែរ?
អត្ថបទដំបូងផ្សាយនៅគេហទំព័រ វប្បធម៌ នៅឆ្នាំ 2019 / អានទីនេះ ថ្វីបើខ្ញុំដើរបានតិចប្រទេស តែមកជប៉ុនលើកដំបូងនេះ បានឃើញ ស្ដាប់ មើល គិត ពីបទបង្ហាញផ្សេងៗនៅទីនេះនិងពីសិក្ខាសាលាផ្សេងៗ និងការសង្កេត ហើយខ្ញុំសួរខ្លួនឯងបន្ថែមទៀត… ដូចដែលខ្ញុំធ្វើពីពេលកន្លងមក។
